Tehlikeli emtialar ve Beyrut Limanı
Tehlikeli emtialar, ülkelerin ekonomik varlığını sürdürme yönünde önemli yer tutmaktadır. Oldukça öneme haiz olan bu emtialar, sınai işletmelerin olmazsa olmazlarından. Tehlikeli yüklerin bulunmadığı bir dünya düşünürsek, birçok alanda yaşam koşullarının ve gerekse endüstri sahalarının sekteye uğrayacağı kaçınılmazdır. Tehlike içeren emtialar, insan doğasındaki korku ve endişe gibi psikolojik olguların bir sonucu gereği; literatüel anlamda tehlike meydana getirebilecek yük olarak adlandırılmıştır. Kendi sınıfı veya farklı tehlike sınıfına ait maddeler ile reaksiyona girerek, istenmeyen kazalara yol açabilecek olan bu tehlikeli yüklerin; IMDG code kurallarında belirtildiği şartlarda elleçlenmesi gerekmektedir. Bu yükler; liman işletme sahalarında, endüstri sahalarda ve gemilerde istifleme önceliğine riayet edilerek konulmalıdır. Yanlış istif yeri seçimi, ciddiyet eksikliği, gerçekleştirilen iş ile ilgili bilgisizlik ve ihmalkârlık telafisi olamayacak olaylarla karşı karşıya bırakabilir.
Lübnan'da 4 Ağustos 2020'de Beyrut Liman işletmesinin 12 numaralı deposında 2.750 ton Amonyum nitrata bağlı olarak meydana gelen patlama, yaklaşık 205 kişinin hayatını kaybetmesine, 6040 kişinin yaralanmasına ve 152 kişinin kalıcı sakat kalmasına sebebiyet vermiştir. Lübnan hükümet iştiraki olan limanda; dört havza, 16 rıhtım ve 12 depo/antrepo bulunuyordu ve neredeyse birçoğu olay sonucunda yok olup bir yığın enkaza dönüştü. Patlamanınetkisi 10 kilometre uzaklıktaki Beyrut Havalimanında da görüldü. Birçok ofisin camları tuzla buz oldu. Bu etki İsrail ve Kıbrıs adasında da hissedildi. Birçok sismolojik kaynağa göre; Patlama 3,3 ve 4,5 büyüklüğünde yerel bir depreme eşdeğer.
Binlerce yaralanma, yüzlerce ölüm… Ve felaket…
Peki Nedir Bu Amonyum Nitrat?
Azotlu bileşiktir. Kimya biliminde karakteristik formülü NH4NO3 dur. Uluslararası alanda yaygın olarak gübre amaçlı kullanılmakta. Bir diğer kullanım alanı ise madencilik.Bu madde nitrik asitten ve amonyaktan elde edilebilen beyaz tuzdur. Çözüne bilirliği en kolay su ile gerçekleşebilir. Bitkilerin büyümesinde ve gelişmesinde etkili besleyicilik özelliği bulunur.
Az miktarda ve normal koşullarda zarar içermez; Fakat yığın ve bir arada istiflendiğinde ısınabilir. Limanlarda ve endüstriyel sahalarda; Depolama ve istifleme yöntemlerine ilgi ve özen gösterilmelidir. Bu yük yanıcılık özelliği taşımamakta ama yanmaya başlamış başka bir maddenin yakıcılığını güçlendirmekte ve devam ettirebilmektedir. Amonyum nitrat maddesi basitçe patlayacak bir özellik taşımamaktadır. Bu ancak Yoğun ve güçlü bir ısı kaynağı ile kabildir. Yakıt ve yakıt benzeri yanıcı madde ile karıştığında,cereyan eden enerji üç dört kat çoğalır. Patlamadan doğabilecek yoğun ve güçlü sıcaklık, gazların seri yayılmasına yol açar. Sonuç itibariyle hareket noktasında birçok varlığın zarar görmesine neden olur.Amonyum Nitrat 2 şekilde patlama riski oluşturabilir; Şok ile patlama aşamasına geçiş, Yığın bir amonyum nitrat ile karıştırılmış tehlikeli madde veya dış çevreden oluşabilecek temas ile patlama gerçekleşebilir. Bu tanıma en uygun örneği Kriewald, Morgan (bugünkü Sayreville, New Jersey), Oppau, ve Tessenderlo patlamalarını verebiliriz. Tutuşma yolu ile patlamaya geçiş, amonyum nitrata dış çevreden sıçratılan veya temas ettirilen yangın ile meydana gelebilecek patlama. Örnek olarak (Texas City, TX; Brest; West, TX; Tianjin; Beyrut) patlamaları verilebilir. Yangın devam ederken yanıcı bir madde ile teması da patlamaya sebebiyet verebilir.
Erdem Çelenk
Liman Planlama ve Operasyon Uzmanı
