Bu yazıda 2023 yılında yaşanan tüm bu gelişmelerin limanlarımıza olan somut yansımalarını değerlendireceğim.
2022 yılında başlayan ve etkileri 2023 yılına uzanan Rusya-Ukrayna savaşı, yıl içinde yaşanan ve halen etkileri süren Orta Doğu’daki gerginlik, saldırılardan dolayı Süveyş Kanalı’nın deniz ticaretinde etkin kullanılamaması, Ümit Burnu geçişlerinin transit süre ve maliyetleri arttırması, artan navlun fiyatları, dünya ve Türkiye ekonomisindeki olumsuzluklar gibi nedenler küresel ticarette aksaklıkların yaşanmasına neden oldu. Doğal olarak ülkemiz de bu durumdan doğrudan ve dolaylı yollarla etkilendi.
Türkiye’nin 100. yılında limanlarımız az da olsa gerileme gösteriyor
2022 yılında 542 milyon ton elleçleme ile çok önemli bir eşiğe ulaşan limancılığımız 2023 yılında toplamda 21,5 milyon ton yük kaybetti ve böylece yıl 521 milyon tona geriledi. Düşüşün oransal değeri ise %4 oldu. Yıl boyunca ve aylar bazında düşüş sürekli sürse de Aralık ayındaki toparlanma (%4.2) yılın toplam rakamındaki düşüşü azalttı. Sadece Haziran ve Aralık aylarında pozitif yönlü bir artış olurken diğer tüm aylarda düşüş gerçekleşti. Diğer yandan yıl boyunca ithalat yüklerindeki artış eğilimi düşüşün hızını yavaşlattı. İhracat yüklerimiz ise sadece Eylül, Ekim ve Kasım aylarında artış gösterdi. Kabotaj ve transit yüklerde düşüş yıl boyunca sürdü.
Yük grupları bazında ana grupların yoğunluk sıralamasında bir değişiklik olmadı. Sıvı dökme yükler %32 pay ile limanlarımızda en fazla işlem gören yük olma özelliğini sürdürürken kuru dökme yükler %29 ile ikinci sıradaki yerini korudu. Konteyner, genel kargo ve araç trafiği ise sonraki sıralarda yerini aldı.
Yük grupları içinde pozitif yönlü artışlar sadece konteyner ve Ro-Ro (bitmiş araç) yüklerinde oldu. Kruvaziyer yolcu trafiği ise 1.5 milyon yolcu ile oldukça önemli bir atılım yaptı. Kuru dökme yüklerde %7, genel kargoda %15, sıvı dökme yüklerde %2 oranlarında gerileme yaşanırken tonaj cinsinden konteynerde %2,5 oranında artış oldu. Ancak bu yazıda konteyner ile ilgili detay değerlendirmeyi TEU cinsinden yapacağım.
Tır, çekici ve treyler gibi araçların nakliyesine konu olan Ro-Ro taşımacılığında taşınan araç sayısı 719 binden 698 bine geriledi (%-3). Diğer yandan bitmiş araç taşımacılığına konu olan Ro-Ro taşımacılığında ise %28 gibi çok önemli bir artış oldu. 2023 yılında limanlarımızda işlem gören bitmiş araç sayısı 2022’deki 1,6 milyon seviyesinden 2 milyon araca çıktı.
2023’te yüzümüzü güldüren bir diğer gelişme kruvaziyer yolcu trafiğinde gerçekleşti. 2022’de 1 milyon seviyesinde kalan yolcu trafiği %54 artış ile 1,5 milyon yolcuya yükseldi.
Bitmiş araç ve kruvaziyer yolcu trafiğindeki artış gibi konteyner yükü de yılı artışla kapattı. Hatırlanacağı üzere 2022’de Karadeniz’deki gerginlik özellikle transit yüklerde önemli kayıplara neden olmuştu. Bu durum 2023 yılında düzeldi. 2023 yılında ülkemizdeki konteyner terminallerinde işlem gören konteyner, toplamda %1.5 oranında (190 bin TEU) artarak 12.6 milyon TEU hacmine ulaştı. Ancak bu veri 35 bin TEU gibi çok az bir farkla da olsa 2021 yılının altında kaldı. Yani yeni bir rekor gelmedi. Her ne kadar 2023 yılının ilk 4 ayı Rusya-Ukrayna gerginliği nedeni ile iyi başlamasa da 3. çeyrekle birlikte (kabotaj haricinde) tüm gümrük rejimlerinde artış gerçekleşti.
2023’de en büyük liman Aliağa oldu!
2023 yılında liman başkanlıkları bazında Aliağa Liman başkanlığı, çok uzun yıllardır süren Kocaeli liderliğini sona erdirdi. Aliağa özellikle Aralık ayında yaptığı atak ile 8.2 milyon ton gibi liman başkanlığı bazında kırılması zor bir yük hacmine ulaştı. Aralık ayındaki bu önemli artış ile Aliağa yılı 81.4 milyon ton hacimle tamamladı. Kocaeli ise 81.3 milyon ton ile çok az bir farkla Aliağa’nın gerisinde kaldı. İskenderun 64 milyon ton ve Ceyhan 52 milyon ton ile üçüncü ve dördüncü sıralarda yer aldı. En fazla işlem yapan ilk 5 liman başkanlığı içinde Aliağa ve Tekirdağ liman başkanlıkları yükünü arttırdı.
Konteynerde ise Ambarlı liman başkanlığı 2023 yılında 3,2 milyon TEU ile zirvedeki yerini korurken onu Kocaeli 2,2 milyon TEU ve Mersin 1,9 milyon TEU ile takip etti. İlk 5 içinde yer alan liman başkanlıkları içinde Ambarlı, Kocaeli ve Aliağa liman başkanlıkları 2023 yılında konteyner hacmini arttırdı.
Tüm bu değerlendirmeleri yapmamıza zemin hazırlayan Denizcilik Genel Müdürlüğü’ne teşekkürlerimi sunuyorum. 2024 yılında tüm kayıpların giderilmesi dileğiyle.
