Batı’nın Rus petrol ihracatına getirdiği yaptırımlara karşı Rusya’nın sahipleri bilinmeyen petrol tankerlerinden oluşan bir Gölge Filo oluşturduğu biliniyor. Açık kaynaklarda, Şubat 2023 ayı itibarıyla filoyu oluşturan tankerlerin toplam sayısının 197 adete ve toplam değerinin ise 2,2 milyar dolara yaklaştığı yönünde tahminler yer almaktadır.
Şekil-1: Rus Gölge Tanker Filosu
Kaynak: Riviera News
197 sayısı yanıltıcı olabilir. DWT olarak Panamax tipi gemilerin altında sıralanan tanker sayıları tam olarak bilinmemekle birlikte bu tiplerde de artış istidadı olduğuna dair ciddi spekülasyonlar mevcut.
Gölge tanker filosunun varlığı 2022 yılının ortalarından itibaren dillendirilmeye başlanmıştı. Ekim 2022 ayı itibarıyla yapılan yorumlarda; Ukrayna savaşı öncesinde günlük taşınan 3,5 milyon ton ham petrolün 05 Aralık 2022 ambargosu sonrasında da taşınabilmesi için Rusya’nın takribi 250 adet tankere ihtiyacı olduğu belirtiliyordu.
Grafik-1: Ekim 2022 Atı İtibarıyla Rus Ham Petrolünün Taşınması İçin Gereken Tanker Miktarı Analizi
Kaynak: Spglobal (Braemar)
Ayrıca, açık kaynaklarda, Ekim 2022 ayına kadar yapılan ve sahibi belli olmayan tanker alımları da bir grafikle sunulmaktaydı.
Grafik-2: 2022 Yılında Gizli Alıcılara Yapılan Tanker Satışları
Kaynak: Splash247 (Braemar)
05 Aralık 2022 tarihi sonrasında ambargoya rağmen bazı ülkelerin Rus petrolü ithalatlarında artış görünmeye başlandı.
Grafik-3: 05 Aralık 2022 Tarihi Sonrası Rus Petrol İhracatı
Kaynak: Anadolu Ajansı (Vortexa)
Ambargoya rağmen yapılan petrol sevkiyatının sağlanabilmesi; Rusların aylar öncesinden yaptıkları gölge filo hazırlığı üzerinden değerlendirilmeye çalışıldı. Bütün bu koşullara rağmen, Batı’daki değerlendirmeler; Rus petrolünün daha aktif bir şekilde hedef alınmasının Ukrayna'daki savaşı durdurabileceği yönündeydi.
Ancak ortaya çıkan tablo, Ekim 2022 ayında Rusların ilave tanker adedi ihtiyaçları nispetinde gösterilen niceliği de aşar bir seviyeye ulaştı.
Şekil-1’den farklı olarak, sadece Aframax, Suez-Max ve VLLC tanker tiplerinin sayısal verileri Ekim 2022 ve Şubat 2023 ayları itibarıyla ele alındığında ortaya ilginç sonuçların çıktığı görülmektedir.
Şekil-2: Ekim 2022 Rus Tanker Filosu Şekil-3: Şubat 2023 Rus Tanker Filosu
Kaynak: Splash247 (Braemar) Kaynak: Riviera
An itibarıyla, Grafik-1’deki Rusların kendi tanker filosundaki adetlere bağlı olarak 05 Aralık 2022 sonrası ihtiyaç duyacağı değerlendirilen 105 adet tankerin çok üstünde bir sayıya ulaştığını görüyoruz.
Bununla birlikte, gemiden gemiye transferler yoluyla yapılan Rus petrol ticaretinde aktif bir dizi VLCC'nin sayısında da artma beklenebilir. Şekil-2 ve Şekil-3’deki verilerin haricinde, Panamaxlarla birlikte daha küçük tankerlerin de olabileceğini dikkate almak gerekiyor. Bunlar da hesaba katıldığında; Gölge Filodaki tanker sayısının 400’ü aştığı ve hatta bazı kaynaklarda 600’e yaklaştığı iddia ediliyor. Elbette bunların izlenmesi ve kesin ve hatta makul bir tahminde bulunulması çok zor.
Netice itibarıyla Gölge Filonun, AB ithalat yasağı ve G7 petrol fiyat sınırı uygulamasına bağlı olarak önemli ölçüde büyüdüğü görülmektedir. Bu tankerlerin yaş ortalamalarının ise 15 yıl ve üstü olduğu belirtiliyor. Daha büyük bir Gölge Filoya duyulacak olası ihtiyaç, eski gemilerin fiyatlarının zaman içinde belirgin bir şekilde artmasına ve ikinci el tanker satışlarının hızlanmasına neden olabilir.
Bir başka yönüyle de bu durum, talebin tahmin edilenden daha fazla olabileceğini bize gösteriyor.
Bu meselede sağlıklı bir değerlendirmenin ortaya konulabilmesi için Rusların arz metotlarının yanında müşteri taleplerinin de analiz edilmesi gerekmektedir. Analizlerin büyük bir kısmı, Asya kıyılarındaki müşterileri kapsıyor. Gölge filodaki gemilerin adedi tahminini yapmaya çalışan Batılı açık kaynakların, gölge müşterilerin tamamı konusunda hiç tahminde bulunmamaları ise oldukça manidar.
Kaynaklar:
‘‘Poten: shining a light on the dark fleet’’, Riviera News, 13 Şubat 2023, https://www.rivieramm.com/opinion/opinion/poten-shining-a-light-on-the-dark-fleet-74953 (Son Erişim Tarihi: 12 Mart 2023)
Kaya Nuran, Erkul, ‘‘Rusya'nın ham petrol ihracatı savaş döneminde Hindistan'a 14, Çin'e ise 1,6 katına çıktı’’, Anadolu Ajansı AA, 12 Aralık 2022, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/-rusyanin-ham-petrol-ihracati-savas-doneminde-hindistana-14-cine-ise-1-6-katina-cikti/2761431# (Son Erişim Tarihi: 12 Mart 2023)
Chambers, Sam, ‘‘Russia’s crude fleet deemed ready for December 5 EU ban’’, Splash247, 22 Kasım 2022, https://splash247.com/russias-crude-fleet-deemed-ready-for-december-5-eu-ban/ (Son Erişim Tarihi: 12 Mart 2023)
Chambers, Sam, ‘‘Russia rushes to fix tanker fleet with six weeks to go until EU crude ban starts’’, Splash247, 24 Ekim 2022, https://splash247.com/russia-rushes-to-fix-tanker-fleet-with-six-weeks-to-go-until-eu-crude-ban-starts/ (Son Erişim Tarihi: 12 Mart 2023)
Haftalık Bülten, NAVİS Akademi, 06-10 Mart 2023, E-Bülten Abone, https://www.navisakademi.com/pages/anasayfa?d=TR (Son Erişim Tarihi: 29 Mart 2023)
