The Economist’in haber-analizine göre, Ukrayna'nın Karadeniz'de Rus gemi ve limanlarına saldırılar düzenlediği, Rusya'nın da Ukrayna'yı denizden sıkıştırmak için çeşitli stratejiler geliştirdiği bildirildi. Ukrayna, geçtiğimiz Nisan ayında Rusya'nın Karadeniz filosunun amiral gemisi Moskva'yı batırmayı başardı ve bu yaz aylarında da farklı Rus hedeflerini vurdu.
Rusya'nın stratejisi
Rusya, temmuz ayında Ukrayna'nın tahıl ihracatının güvencesini sağlayan anlaşmadan çekilerek, Ukrayna limanlarını ve tahıl silolarını bombaladı. Ayrıca Ukrayna limanlarına uğrayan tüm kargo gemilerini batırmakla tehdit etti. Bu durum, global gıda pazarlarını olumsuz etkileyebilir.
Ukrayna'nın Romanya rotası
Ukrayna'nın ana hedefi, Odessa ve diğer limanlardan güvenli bir şekilde kargo gemilerinin gelip gitmesini sağlamak. Bu amaçla, Ukrayna, Yılan Adası'nın batısındaki Romanya sınırına kadar yeni bir nakliye rotası oluşturdu. Şimdiye kadar 10 gemi bu rota üzerinden Odessa’ya ulaşmış ve tahıl yükleyerek yola koyulmuştu.
Ekonomik etkiler
Savaşın başlangıcından bu yana, Ukrayna'nın Karadeniz üzerinden gerçekleştirdiği ihracat büyük ölçüde azaldı. Alternatif olarak, Ukrayna'nın bir kısmı Tuna Nehri'ni kullanarak tahıl ihraç ettiği bildirildi. Rusya da Karadeniz limanları üzerinden büyük miktarda tahıl ve petrol ihraç ediyor. Bu durum, iki ülkenin çıkarlarını doğrudan etkilemekle kalmayıp, global enerji ve gıda piyasalarını da olumsuz etkileyebilir.
Türkiye'nin rolü
Türkiye, Montrö Sözleşmesi gereği, İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçişlere izin vermekle yükümlü. Ancak, bu anlaşma Türkiye'ye savaşan tarafların takviye göndermesini engelleme yetkisi de tanıyor. Türkiye, Moskova Ukrayna’yı işgal ettiğinde Rusya’nın Karadeniz filosunu takviye etmesini yasakladı ama aynı zamanda NATO üyesi ülkelerin de gemi göndermesini engelledi.
Son dönemde yaşanan askeri gerilim, Türkiye'nin bu boğazlar üzerindeki kontrolünü daha da önemli kıldı Hem Rusya hem de Ukrayna, bu stratejik geçiş noktalarına olan erişimleri için Türkiye ile yakın ilişkilerini genişletmeyi amaçlıyor. Türkiye'nin bu konudaki politikası, bölgedeki dengeyi etkileyebilecek bir faktör olarak öne çıkıyor.
Uzman görüşleri
Rystad Energy'den Viktor Kurilov, ticari nakliyeye yönelik saldırıların ham petrol fiyatlarının varil başına yalnızca 5-7 dolar artmasına neden olabileceğini belirtti. Ayrıca, buğday piyasalarının en azından bir süreliğine şiddetli bir şekilde etkilenebileceği ifade edildi.
Potansiyel küresel etkiler
Karadeniz'deki bu gerilim, dünya gıda ve enerji piyasalarını olumsuz etkileme potansiyeline sahip. Özellikle İngiltere Savunma Bakanı Yardımcısı James Heappey, Ukrayna'nın “Rus Karadeniz Filosu'nu işlevsel anlamda yenilgiye uğrattığını” söyledi. Ancak tüm bu faktörlerin gelecekte nasıl bir etkisi olacağı şu an için belirsiz.