Özel amaçlı gemi inşasında dünyada pek çok ilk imza atan yerli tersaneler, Türkiye’ye yeni bir ‘küresel liderlik’ unvanı getirdi. Balıkçı gemilerinin ardından dünyada en fazla römorkör ihracatını da yerli tersaneler gerçekleştirdi. Bu alanda Çin’i geride bırakan gemi inşacılar, 2023 yılında oturduğu küresel liderlik tahtını korumak için, sektördeki sorunlara acil çözüm bekliyor.
2008 yılında yaşanan küresel krizin ardından ticari gemi inşasında Uzakdoğu ile rekabet edemeyen Türk tersaneleri, rotayı özel amaçlı tekne inşasına çevirmiş, kısa sürede bu alanda Avrupa’da bir marka haline gelmişti. Bu alanda dünyada birçok ilke imza atan Türk gemi inşa sektörü, özellikle yüksek teknoloji gerektiren balıkçı gemileri ve römorkör inşasında uzmanlaştı. Tersaneler, 2020’de İspanya’yı geride bırakarak Türkiye’ye ‘dünyada en fazla balıkçı gemisi ihraç eden ülke’ unvanını kazandırdı. Bu alanda kazanılan liderlik römorkör inşasına da taşındı. 2020 yılında küresel römorkör ihracatı sıralamasında altıncı olan Türkiye, 2022 yılında dördüncü sıraya yükseldi.
Ekonomim.com'dan Aysel Yücel'in haberine göre, Gemi, Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği (GYHİB) Başkanı Cem Seven, dünyanın LNG’li ilk römorkörü, ilk elektrikli römorkör gibi projelere ev sahipliği yapan yerli tersanelerin 2023 yılında bu alanda lider olduğunu açıkladı. Türkiye’den 2023 yılında 313 milyon dolarlık römorkör ihracatı yapıldı. Seven, “Özel maksatlı özel yapım gemi statüsünde olan römorkörler ülkemizin gemi ihracatında yükselen yıldızı olmaya devam ediyor. Tersanelerimiz son 9 yılda 1.5 milyar dolar tutarında römorkör ihracatı gerçekleştirdi. Diğer özel maksatlı özel yapım gemiler gibi alternatif yakıtla çalışan römorkörlerin de ihracat kg fiyatı 35 dolar seviyesine çıktı. Türkiye ihracat ortalaması olan 1.57 doların çok üzerinde yer alıyoruz” diye konuştu.
Çevreci römorkörler için ilk adres Türkiye’ye oldu
Öte yandan, küresel iklim krizi ve AB’nin Yeşil Mutabakatı, çevreci römorkör talebini de artırdı. Türk tersaneleri, çevreci özel amaçlı gemi ve römorkör siparişlerinde ilk adreslerden biri oldu. Cem Seven, konuyla ilgili şunları kaydetti: “Römorkör ihracatının yoğun olduğu kuzey Avrupa ülkelerinden sipariş edilen yeşil enerjili sevk sistemine sahip römorkörlerin imalatında kayda değer bir artış gerçekleşti. Çevreye önem veren Kanada’nın da ülkesinde kullanılacak olan römorkörlerde alternatif yakıt kullanımı talebi de 2023 yılında ülkemizin ihracat şampiyonu olmasında en önemli etken oldu. Türkiye’de ihraç edilmek üzere inşa edilen römorkörlerin çevreci donatılara sahip olması dikkat çekici. Nitekim gerek LNG, gerekse elektrik ile sevk edilen, dual fuel metanolle çalışan, hibrit ve de yüksek mühendislik ve işçilik harikası römorkörler tersanelerimizde inşa ediliyor. Bu da Hem ihracat kg birim fiyatını yukarı çekiyor hem de yüksek katma değer yaratıyor. Bu minvalde, 2015-2016 yıllarında dünyanın ilk LNG ile çalışan römorkörü Norveç için tersanelerimizde inşa yine dünyanın ilk uzaktan kumandalı römorkörü Türkiye’de Danimarka için üretildi. Tüm bunlara ek olarak yine dünyanın ilk elektrikli römorkörü ülkemizde inşa edilmiş Metanol ile sevk edilen römorkör de 2025 yılında Kanada’ya teslim edilecek.”
Cem Seven, gerek Uluslararası Denizcilik Örgütü (International Maritime Organization- IMO) gerekse de Avrupa Birliği regülasyonlarının ve bütün gemi tiplerinde çevreci gemi inşasına olan talebi artırmaya devam edeceğini ifade ederek, “Özellikle çevreci özel maksatlı özel yapım gemiler için gelecek olan yoğun talebin karşılanması konusunda Türk tersaneleri merkez üs olacak. Ancak sektörün bu alanda ihracat liderliğini koruması için mevcut sorunların çözülmesi şart” dedi.
Büyüyen gemiler, güçlü römorkör ihtiyacı doğurdu
Seven, ticari gemi boyutlarındaki büyümeye paralel dünyada yüksek çekme gücüne sahip, üstün teknolojili römorkörlere talebin arttığını belirtti. Cem Seven, konuyla ilgili şu bilgileri verdi: “Dünyada gemi tonajlarının büyümesi ile birlikte kullanılmakta olan düşük çekme gücündeki römorkörler ile bu büyüklükteki gemilerin abranması zorlaştı, bu nedenle römorkör işletmecileri tarafından manevra kabiliyeti ve çekme güçleri yüksek römorkör siparişleri verilmeye başladı. Özellikle konteyner gemi tonajlarının artışı ile birlikte ortalama 70- 80 ton çekme gücüne haiz römorkörlere talep oluştu.”
Sektör, tahtı korumak için sorunlara acil çözüm bekliyor
Özel amaçlı gemi inşasında pek çok ilke imza atarak dünya markası haline gelen yerli tersaneler, hem balıkçı gemisi inşasında hem de römorkör ihracatında küresel liderliği kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya. Uzun süredir devam eden teminat mektubu sorununa, erişimde yaşanan zorluklar da eklenince, sektörün önde gelen tersaneleri, Avrupa’da girdikleri ihaleleri rakip ülkelere kaptırmaya başladı. İnşa maliyetinde en fazla ihracat yaptıkları Norveç’in tersaneleriyle başa baş konuma gelen tersaneler, Polonya ve Litvanya gibi ülkelerin ise üzerinde fiyat vermek zorunda kalıyor. Bazı tersaneler, rekabet gücünü korumak için üretimi Avrupa'ya kaydırmaya başladı.
GYHİB Başkanı, “Hem balıkçı gemisi hem de römorkörde liderliğin kaybedilmesi riski var. Keza yeni sipariş sayısı işçilik maliyetlerinin yükselmesi nedeniyle çok azaldı. Yüksek enfl asyona karşı kurun düşük kalması sektörü çok zorluyor” dedi.
Cem Seven, sektörün rekabet gücünü aşındıran sorunları şöyle sıraladı:
1- Türk bankalarının teminat mektuplarını, Avrupalı bankaların kabul etmemesi
2- Enerji, işçilik ve yerli ekipman maliyetlerindeki yüksek oranlı artışlar
3- Döviz kurunun baskılanması
4- Finansmana erişimde yaşanan güçlükler
5- BDDK’nın döviz/ tl kredi kararı
6- Gemi ve yat inşasında kullanılan KDV muafiyetlerinin mükelleflere veriliş sürelerinin uzaması
