Türetilmiş talep, gerçekte ihtiyaç duyulan bir ürün veya hizmetin karşılanmasına veya tamamlanmasına yönelik ek hizmet veya ürünlere olan talebi ifade eder. Mesela gıda üretimi yapan bir firmanın üretimde ihtiyaç duyduğu hammadde ve emek, türetilmiş talebe örnektir. Bu kapsamda ihtiyaç duyulan mal ve hizmetlerin karşılanması için gerekli olan lojistik faaliyetler türetilmiş talep olarak değerlendirilebilir. Mal ve hizmet talebine bağlı olarak lojistik faaliyetlerin gerçekleşmesi mümkündür ve türetilmiş talep olan lojistik faaliyetler mal ve hizmet ihtiyacına bağlı olarak şekillenir.
Teorik düzlemde uluslararası konteyner taşımacılığı bağıl bir taleptir ve dünya ticaretinin ihtiyacına bağlı olarak şekillenir. Ancak içinde bulunduğumuz konteyner krizinde bunun hiç de böyle olmadığı görüldü. Esas itibariyle dünya ticaretine göre şekil alan denizyolu konteyner taşımacılığı, bu dönemde dünya ticaretine şekil verebilecek güçte etkili olduğunu gösterdi. Bunun en çarpıcı örneği olarak Çin’in ihracat hacmindeki artış gösterilebilir.
Pandemi öncesinde bir süredir devam eden Çin – ABD gerilimi, pandemi sonrasında yaşanan ticari dalgalanmalarla birlikte konteyner taşımacılığında daha önce görülmemiş düzeyde bir krize sebep oldu. Pandemi öncesine göre düzenli hat taşımacılığı servisinin daha sağlıklı yürütüldüğü ve talebin karşılandığı bir ortamdan bir anda kendimizi kaotik bir durumun içinde bulduk. Bu kaotik ortamda bazı rotalar hatlar için karlı olduğundan işletilebilir halde kalırken bazı rotalarda var olan servisler tamamen işlevsiz hale getirildi, boş ekipman pozisyonlaması yapılmadığı gibi mevcut giden servislerde çokça sefer iptalleri (blank sailing) görüldü.
Türkiye’de tedarik zincirini oluşturan tüm oyuncular, bir ürünü üretip dünya pazarına sunabilmek kadar türetilmiş talebini de karşılayarak bir hizmet verebilme gücünün hayati önem taşıdığını gördü. İhracat yapacak firmalar konteyner ararken, bu sürecin karar mekanizmasında hiçbir etkisinin olmadığını fark edip çözüm için başvuracakları bir yer aradılar. Çoğumuz bu gerçeğin henüz farkında bile değilken bunun öneminin fark edenler yol kat etti.
Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi ve Cosco hattı, CMA CGM’nin Fransız hükümeti garantili 1.05 milyar Euro kredi alması, dünya ticaretinin nasıl şekilleneceğine yön verme çabasının örnekleridir. Aynı şekilde devletlerin global ölçekte konteyner hatlarıyla kurdukları benzer birçok ilişki örnek olarak gösterilebilir. Bir diğer örnek de teslim şekilleri (Incoterms) gereği nakliye sorumluluğu ve karar mekanizmasının kimde olacağıdır. Türkiye’nin ihracat hacminin ciddi bir kısmının alıcı kontrolünde olduğu bilinen bir gerçektir.
Incoterms meselesini biraz daha açacak olursak bir EXW ihracat yüklemesi sürecinde tüm karar ve sorumluluğun yurtdışındaki alıcıya ait olması basit bir ticari anlaşmadan öte ticareti kontrol edebilme yetisine sahip olmaktır. Kontrol edebilmenin böyle bir önemi olmasa kimse daha fazla risk ve sorumluluğu üzerine almak istemezdi.
Tedarik zinciri sürecinin her aşamasının bütüncül bir faaliyet olduğunun ayırdına varıp ihtiyaçlara cevap verebildiğimiz zaman kazanabilmenin mümkün olduğunu artık görmeliyiz. Türkiye’de tedarik zinciri halkalarını oluşturan firmaların kendi işkollarında olduğu gibi, lojistikte de bu bakış açısına ihtiyacımız var.
Kaynaklar
- https://www.7deniz.net/yazar-bir-kusak-bir-yol-hik-yesi-sahi-pire-limani-bizden-ne-kapti-164.html
- https://www.7deniz.net/m-haber-33918.html
- https://www.utikad.org.tr/Detay/Sektor-Haberleri/30416/cin-tum-dunyadan-bos-konteyner-topluyor
-