"Tehlikeli kargoların çoğunlukla rağbet gördüğü taşımacılık türlerinden biri de denizyolu Taşımacılığıdır. Bu taşımacılık türünün başka bir taşımacılık türüne nazaran ekonomik avantajlar sağlaması, uluslararası sahada tehlikeli yük taşımacılığı faaliyeti gösteren işletmelerin dikkatini toplamıştır. Tehlikeli maddeler yaşamımızın bir çok alanında önemli bir yer tutmaktadır. Hem sosyal hem de iktisadi alanda ve sanayinin bir çok dalında ehemmiyet arz etmektedir. Tehlikeli maddelerin olmadığı bir yaşam düşünürsek yaşam koşullarının ve gerekse endüstri sahalarının sekteye uğrayacağı kaçınılmazdır. Yaşamımızın her alanında ne kadar ihtiyaç duysak da bir o kadar da bu maddelerin yerleştirileceği yerlere dikkat etmeliyiz. Tehlike ihtiva eden kargolar elleçlenmesi sırasında dikkat ve endişe yaratması sonucu tehlike oluşturabilecek kargo olarak literatürde yer almıştır.
Tehlikeli madde taşımacılığı yapan bir çok uluslararası firmanın taşıma ve elleçleme kurallarına riayet etmemesi bir çok olumsuz durumu doğurmaktadır. Özellikle Liman veya firma özel sahalarında, insan eli faktöründen kaynaklı tahmil tahliye, istifleme, vb. iş süreçlerinde yapılabilecek hatalardan dolayı çeşitli riskler ortaya çıkmaktadır. Elleçleme operasyonlarında bu kargo türlerini belirli ölçülerdeki konteynerlere yüklerken sıvı veya katı şekildeki halleriyle karşılaşılmaktadır. Bu maddeler gerek üretim süreçlerinde, sevkiyatlarında ve insanlar tarafından istifade edildiği esnada olası kazalara sebebiyet verebilir. Bu kaza sonucunda doğal yaşam alanlarına uzun sürebilecek kalıcı hasarlar oluşturabilirler. Doğal yaşam içerisinde pek çok kez karşılaştığımız ve yaşamımızı idame bakımından mecburi olarak istifade ettiğimiz bu tehlike oluşturabilecek maddeler, insan eliyle; ihmaller veya bilgisizlik sonucunda risk meydana getirir. Liman ve sahalarda oluşan ekipman veya çalışan aksamaları, işin ciddiyetsiz icra edilmesine sebebiyet verebilir. Bu maddeleri elleçleyecek personelin gerekli farkındalık eğitimlerini alması gerekmektedir. Liman ve saha elleçleme çalışanları depolama ve istifleme yaparken sızdırma veya yanma gibi olası durumlarda zamanında müdahale ederek yayılma riskini azaltmalıdır. Liman tesisleri ihmallerin önüne geçerek bu risklere karşı önlemler almalıdır. Söz konusu maddelerin dolaşım kontrolünü insanlar yönetir bu maddeler kendiliğinden risk oluşturmazlar. Liman ve sahalarda oluşan ekipman veya çalışan aksamaları, işin ciddiyetsiz icra edilmesine sebebiyet verebilir.
Liman ve saha çalışanları bu kargoları soluması ve yutması durumunda akciğerler, mide, bağırsak gibi organlar zarar görmektedir. Bu tip kargolarla ilişkili olarak yanma, tahriş, asidik etkiye bağlı erime, zehirlenme, solgunluk ve cilt alerjileri, üreme üzerine olumsuz etkiler veya anne karnındaki bebeklerin gelişimini bozması gibi sağlık problemleri ile birlikte zaman içerisinde kanser gibi çeşitli sağlık problemleri ortaya çıkmaktadır. Patlayıcı tehlikeli maddelere bağlı sağlık riskleri ise en hafif şekilde yaralanma olarak daha ileri boyutta da organ kaybı ve ölüm gibi sonuçlara neden olabilmektedir. Genel olarak tehlike içeren kargolar, cilt ve göz hastalıklarına sebep olmaktadır. Bu maddeler taşımacılık literatürüne göre canlılar için yaralanma ve ölüm gibi kazalara sebep olmakla birlikte güvenlik, sağlık ve çevre açısından ciddi zararlara yol açabilirler tehlikeli maddeler meydana getirebilecekleri olumsuz olaylar sonucunda uzun süreli çevresel kirlenmeye neden olabilirler.
Kendi sınıfı ve çevresi ile reaksiyona girerek istenmeyen kaza ve olaylara neden olabilecek olan bu tehlikeli kargo yüklerin ımdg kod da belirtildiği şartlarda elleçlenmesi gerekmektedir. Liman tesislerinde ortaya çıkan insan merkezli; İhmalkârlık, ciddiyetsizlik, bilgi eksikliği gibi hatalar, geri dönülemez sonuçlar yaratabilir. Liman operasyon çalışanlarının bu tehlikeye haiz kargo sınıflarını bilmeli ve elleçleme operasyonları sırasında bu sınıflara uygun bir şekilde iş süreçlerini planlamalıdır.
Liman işletmeleri çalışanlarına yasalar dahilinde tehlikeli maddelere yönelik farkındalık eğitimleri aldırmak yükümlülüğündedir. Limanlarda tehlikeli maddelere yönelik iş kazalarını engellemek, çalışanları bilinçlendirmek ve tehlikeli maddeden kaynaklanan iş kazalarının en az seviyeye indirilmesi için çeşitli eğitimler tertip edilmelidir.
Vardiya sistemlerindeki saat uyumsuzluğu sebebiyle, eğitimlerin verilmesi zorlaşmaktadır. Eğitimlerin yeterli sayıdaki personele kazandırılamaması nedeniyle hem ulusal hem de uluslararası alanda tehlikeli madde kazalarının önüne geçilememektedir. Bu sebepten dolayı Liman tesislerinde, tüm vardiya saatlerine uygun olarak İMDG kod eğitimleri düzenli bir şekilde verilmelidir.
4 Ağustos 2020’ de Beyrut limanındaki patlama tehlikeli maddelerin ne kadar büyük hasarlara yol açtığının bir örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tip olaylar ülkemizde de görülebileceği için İMDG Kod eğitimleri büyük önem taşımaktadır. Bu sebepten dolayı tehlikeli yüklerin IMDG Kod prensiplerine uygun olarak depolanmasına, ayrıştırılmasına ve istiflenmesine dikkat edilmelidir. Bunun yanı sıra, tehlikeli madde elleçlenecek tüm sahalar, olası tehlikelere müdahale edilmesi için gerekli ekipmanlar ile donatılmalıdır. Bu sahalarda liman ve güvenlik görevlileri tarafından izleme, alarm sistemleri kurulmalıdır. Limanlarda bulunan tüm ekipmanların kullanım öncesi ve sonrası uygun talimatlara göre bakım onarımı yapılmalıdır."
Erdem ÇELENK
Liman Planlama ve Operasyon Uzmanı