Bu yıl başkanlığını Birleşik Arap Emirlikleri'nin yürüttüğü ve 30 Kasım-12 Aralık tarihlerinde Dubai'de düzenlenen COP28, müzakerecilerin final metni üzerinde anlaşmaya varamaması nedeniyle resmi tarihinden bir gün sonra tamamlanabildi.
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 28. Taraflar Konferansı (COP28) kapsamında Birleşik Arap Emirlikleri'nde bir araya gelen devletler, fosil yakıtların küresel bazda tüketimini azaltmaya geçiş konusunda uzlaşı sağladı.
"Fosil yakıtlardan aşamalı olarak uzaklaşma"ya yönelik taslak anlaşma, iklim krizine karşı verilecek mücadelenin kilometre taşlarından biri olarak nitelendirildi.
"Fosil yakıt dönemi için sonun başlangıcı"
İmzalanan metin, iklim değişikliğinin temel nedeni olarak görülen fosil yakıt tüketimi çağının nihai olarak sona ermesine işaret eden türünün ilk örneği bir anlaşma olarak görülüyor.
Taraflar küresel yenilenebilir enerji kapasitesinin 2030 itibarıyla üç katına ve enerji verimliliğindeki ilerleme hızının iki katına çıkarılması hedeflerini kabul ederken, Kayıp Zarar Fonu'nun operasyonel hale gelmesi de final metninde yer aldı.
Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) Küresel İklim ve Enerji Lideri ve COP20 Başkanı Manuel Pulgar-Vidal, müzakerelerin ardından yaptığı değerlendirmede, ülkelerin fosil yakıtlardan uzaklaşma konusunda anlaştığını anımsatarak, "Ülkeler bunu kabul ederken, COP28'de kömür, petrol ve gazın tamamen kullanımdan kaldırılması konusunda uzlaşmaya varılamadı. Ancak yine de fosil yakıtlardan uzaklaşma kararı önemli bir sonuç. 30 yıldır devam eden BM iklim müzakerelerinde ülkeler nihayet odak noktasını iklim krizine yol açan kirletici fosil yakıtlara kaydırdı. Bu sonuç fosil yakıt dönemi için sonun başlangıcına işaret etmelidir" diye konuştu.
Pulgar-Vidal, metinde büyük ölçekli karbon yakalama ve depolama teknolojileri ve "geçiş yakıtları" gibi tehlikeli ifadelerin de yer aldığına işaret ederek, "Yaşanabilir bir gezegen için tüm fosil yakıtların tamamen ortadan kaldırılmasına ihtiyacımız var" dedi.
Christian Aid Kıdemli İklim Danışmanı Joab Okanda da "COP28'de tabuta çiviyi çakmamış olabiliriz ama iklime zarar veren enerjinin sonu yaklaşıyor. Ancak gelişmekte olan ülkelerde fosil yakıtlardan temiz enerjiye geçişi fiilen finanse etmek için iklim finansmanı konusunda büyük bir boşluk var. Bu olmadan, küresel değişimin çok daha yavaş olması riskiyle karşı karşıyayız" değerlendirmesinde bulundu.
COP28 Başkanı Sultan Ahmed al-Jaber, dünyanın iklimle mücadele hedeflerinden ne kadar uzaklaştığını ve nasıl geri döneceğini gösteren küresel envanter olan ana belgeyi yorum istemeden onayladı. Al-Jaber, “Bu, bilim tarafından yönlendirilen bir plan. İklim eylemini hızlandırmak için geliştirilmiş, dengeli ama hata yapmayan tarihi bir paket. Birleşik Arap Emirlikleri bu konuda fikir birliğindedir" ifadelerini kullandı.
Anlaşma, 100'den fazla ülkenin talep ettiği gibi fosil yakıtların "aşamalı olarak kullanımdan kaldırılması”ndan ziyade, "enerji sistemlerinde fosil yakıtlardan adil, düzenli ve hakkaniyetli bir şekilde uzaklaşılması ve bu kritik 10 yılda eylemlerin hızlandırılması" çağrısında bulunuyor.
100’den fazla ülkeden lobi faaliyeti, OPEC ülkelerinden muhalefet
COP 28 kapsamında 100'den fazla ülke petrol, gaz ve kömür kullanımının "aşamalı olarak kaldırılması" yönünde güçlü bir dil kullanılması için yoğun lobi faaliyetleri yürüttü. Ancak bu ülkeler, dünyanın belirli yakıtların kullanımını tamamen bitirmeden emisyonları azaltabileceğini savunan Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC grubu ülkelerinin güçlü muhalefetiyle karşılaştı.
COP28 Başkanı Ahmed al-Jaber, yaklaşık 200 ülke tarafından onaylanan iklim anlaşmasını, 1,5 derece hedefini ulaşılabilir kılmak için "sağlam bir plan" sunan "tarihi bir önlem paketi" olarak niteledi. Ahmed al-Jaber, anlaşmanın onaylanmasından kısa süre sonra COP28 zirvesi kapanış oturumunda yaptığı konuşmada "Ekonomilerimizi yeniden tanımlama potansiyeline sahip bir paradigma değişikliği gerçekleştirdik" ifadesini kullandı. COP28 başkanlığının yanı sıra BAE Sanayi ve İleri Teknoloji Bakanı olan Al-Jaber, konuşmasını, “Bir anlaşma ancak uygulandığı kadar iyidir. Biz söylediğimiz değil, yaptığımız şeyiz” ifadeleriyle sonlandırdı.
Denizcilik kuruluşları rota üzerinde anlaştı
Hafta sonu 60 denizcilik kuruluşu ve hükümet ortağı, Uluslararası Deniz Ticaret Odası ve BAE hükümeti tarafından COP28 kapsamında Dubai'de düzenlenen Shaping the Future of Shipping etkinliğinde, Uluslararası Denizcilik Örgütü'nün (IMO) 2050 yılına kadar veya 2050 yılı civarındaki net sıfır hedeflerini gerçekleştirmek üzere bir rota üzerinde anlaştı.
Mart 2024'te MEPC81'de IMO müzakerelerinde sağlam bir düzenleyici sonuç elde etmek için birlikte çalışmak üzere, dünyanın dört bir yanından 30'dan fazla milletten, tüm enerji-denizcilik değer zincirinden 300'den fazla lider bir araya geldi.
COP28 sırasında önde gelen küresel denizcilik şirketleri MSC, Maersk, CMA CGM, Hapag-Lloyd ve Wallenius Wilhelmsen’in CEO'ları bir araya gelerek sadece fosil yakıtlarla çalışan yeni gemiler için bir bitiş tarihi çağrısında bulunan ortak bir bildiri yayınladı.
Geçtiğimiz iki hafta içinde denizcilik alanında yaşanan diğer önemli gelişmeler arasında APM Terminals ve DP World'ün ortak hareket ederek bu on yıl içinde bataryalı konteyner elleçleme ekipmanlarını uygun fiyatlı, erişilebilir ve cazip hale getirmek amacıyla Sıfır Emisyonlu Liman İttifakı'nı (ZEPA) kurması yer aldı.