2016 yılında dünyada toplam deniz taşımacılığı 2,6 artışla 11 milyar tona ulaştı. Kuru dökme yükler 44 pay ile en önemli yük türü olma özelliğini korurken onu 27 ile ham petrol izledi. Deniz taşımacılığındaki büyüme yavaşladı Türkiye’de ise 2016 yılındaki artış bir önceki yıla göre 3,4 oranında gerçekleşti ve toplamda limanlarımızda 430 milyon ton seviyelerine ulaşıldı. Bu artış oranı 2015’de 9’lardaydı, bu anlamda dünyada olduğu gibi Türkiye’de de deniz taşımacılığındaki büyüme yavaşladı.2017 beklentisi çok da iyimser değil! Dünyanın önemli ekonomik öngörü kurumları, dünyanın 2017’deki ekonomik durumu için çok da iyimser konuşmuyor.
Dolayısıyla denizcilik sektörü için 2017 yılı beklentileri tüm yük türleri için düşük. Aslında bu durum 2008 yılından bu yana sürüyor, dünyada önemli ülkeler halen ekonomik olarak toparlama sürecini sürdürmektedir. Denizcilik sektörünün bu durgun ekonomik gelişmelerle bahşedebilmesi için öncelikle yüksek gemi kapasitesini azaltması gerekiyor. İlk verilere göre dünyada konteyner taşımacılığı 2016’da sadece 2,5 oranında gelişme gösterebildi. Bu düşük gelişim oranına rağmen 2016’da 20 milyon TEU’yu geçen yüksek gemi kapasitesi, navlun oranlılarının düşük seyretmesi yönünde baskıyı arttırdı.
Düşen navlunlar ise hurdaya giden gemi sayısında artışa neden oldu. Nitekim 2016 sonunda 660 bin TEU kapasitenin hurdaya gönderilmesiyle birlikte kapasite az da olsa 20 milyon TEU’nun altına geriledi. Yeni gemi teslim oranları ise 2004 yılından bu yana en düşük seviyelerde seyretti.Darboğazı dünyadaki yeni ekonomik modelden kaynaklı Konteyner gemi hatları 2016 yılında bir önceki yıla göre her bir konteyner başına 42 dolar daha az navlun geliri elde ettiler. Aslında denizcilik sektörünün son yıllardaki darboğazları, dünyadaki yeni ekonomik modelden kaynaklanmaktadır. Denizcilik sektörüne olan talebin gelişim oranı GSYİH gelişim oranlarına gerilemiştir. Oysa denizcilik sektörü özellikle 2008 küresel finans krizi öncesinde çok daha büyük gelişim oranları ile ilerlerdi. 2008 sonrasındaki gelişmeler sektörün normal dinamiklerinden farklıdır. Örneğin 2010 yılında ilk kez konteyner gemi arzı, talebin üzerinde kalmış, öyle olunca armatörler konsolidasyonlar, birleşmeler, gemileri hurdaya gönderme, teslimatları geciktirme ya da gemileri geçici olarak hizmet dışı bırakma (laid up) gibi çözümlere yönelmişlerdir. Ocak 2017 itibariyle toplam konteyner taşıma kapasitesi 1,4 milyon TEU olan 351 gemi geçici olarak hizmet dışıdır.
Bu rakam toplam konteyner gemi filosunun 7’sini oluşturmaktadır.Konteyner filosundaki artışın 3,1 olması bekleniyor Konteyner filosu 2016 yılında sadece 1,1 oranında büyürken 2017 yılında bu artış 3,1 civarında bekleniyor. 2017 yılı yük verilerinde önemli bir artış olmayacak gibi görünüyor ve navlun oranlarının 2016 yılına benzer bir seyirde gitmesi bekleniyor. Fakat konteyner gemi hatları yine de konsolidasyonların ve birleşmelerin faydalarını görecek, hatta karlılıklarını arttırmanın peşinde olacaktır. 2016 yılı dökme yük sektörü için de kayıpların yaşandığı bir yıl oldu.
Baltic Dry Index 2016 yılı başlarında tüm zamanların en düşük seviyesi olan 290’a gerilemiş, sonrasında Kasım ayında 1261’lere yükselmiştir. Dökme piyasasındaki bu sorunların temelinde gemi arz ve yük talebindeki dengesizlikler sayılabilir. Çin ve Hindistan tanker taşımacılığındaki talebi artıracak 2016 yılında ham petrol arzı gelişimini sürdürmüş hatta ilave olarak İran küresel piyasalara yeniden giriş yapmıştır. Tanker filosu gelişimine, 2016’da 6 oranında devam etmiştir. Tanker taşımacılığının 2017’de özellikle Çin ve Hindistan’ın talepleriyle artış yönlü ilerleyeceği beklenirken tanker filosunun 3 oranında artması bekleniyor. Hem dünya, hem de Türkiye için toparlanma yılı 2017 olacak Ekonomik tahmin yapan dünyanın önemli kurumlarına göre 2017 yılında dünya GSYİH gelişimi için öngörülen 3’lük artışın gerçekleşmesi durumunda denizcilik pazarının durağan seyretmesi öngörülebilir. 2017 yılında Türkiye’nin de içinde yer aldığı Uzak Doğu-Avrupa ana ticaret rotasında düşük de olsa bir yük artışı bekleniyor. Her ne kadar yavaş olsa da 2017 yılının, hem Türkiye hem de dünya için toparlanmaların yaşandığı bir yıl olması beklenmektedir.
Dokuz Eylül Üniversitesi, Denizcilik Fakültesi, Lojistik Yönetimi Bölümü Bölüm Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Soner Esmerʹin, 7deniz Dergisi Mart-Nisan 2017 Sayısında Yayımlanan Makalesi.
7DENİZ