Av. Selçuk Esenyel, Covid - 19 ile mücadele kapsamında devreye alınan "Ekonomik Önlem Paketi"nden faydalanmak isteyenlerin "Kısa çalışma ödeneği" uygulamasını kaleme aldı.
Ülkemizde görülen Covid-19 diğer adıyla Corona virüs salgını, en önemli etkilerinden birini de istihdam ilişkisinde göstermiş, küçük ve büyük çaplı özel sektörde faaliyet gösteren şirketler/işletmeler salgının yarattığı riskli ortamın büyümesini engellemek amacıyla çeşitli önlemler almak durumunda kalmış; bu husus işverenler nezdinde cevaplanması gereken birçok soruyu da beraberinde getirmiştir.
İşbu çalışmamızda da Cumhurbaşkanlığı tarafından 18.03.2020 tarihinde açıklanan “Ekonomik Önlem Paketi”’nde devreye alınacağı ve faydalanmak isteyenler yönünden sürecinin kolaylaştırılacağı açıklanan “kısa çalışma ödeneği” kapsamında bu uygulamanın esaslarına ilişkin açıklamalar yapılacaktır.
1. Kısa Çalışma Uygulaması Nedir?
Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir (1/3) oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört (4) hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç (3) ayı aşmamak üzere (Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabilir.) sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Bir diğer ifade ile kısa çalışma uygulaması sırasında sigortalılara “kısa çalışma ödeneği” ödenmekte ve genel sağlık sigortası primleri karşılanmaktadır.
Kısa çalışma uygulaması, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek 2’inci maddesinde düzenlenmiş olup; detayları da 30.04.2011 tarih ve 27920 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmiştir.
Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı işyerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenir.
2. Kısa Çalışma Uygulamasında “Zorlayıcı Neden” Nasıl Tanımlanmaktadır?
İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar zorlayıcı neden olarak kabul edilmektedir.
Bu hukuki nitelendirme karşısında da Covid-19 (Corona) virüs salgınının “zorlayıcı neden” olarak kabul edileceği ortadadır. Nitekim İŞKUR, Cumhurbaşkanlığı açıklaması sonrası Covid-19 virüs salgını nedeniyle internet sitesinde yaptığı açıklamaya ithafken, "dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep" kapsamında kısa çalışma uygulamasının başlatıldığını açıklamış; bu salgının bu kapsama gireceğini netliğe kavuşturmuştur.
Bu noktada söz konusu açıklama İŞKUR resmi internet sitesinde yer almakta olup; İŞKUR başvurularını 23.03.2020 tarihi itibariyle başlatmıştır.
3. Kısa Çalışma Uygulamasından Yararlanmak İsteyen İşveren Ne Yapmalıdır?
* İşveren ilk olarak genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunmalıdır. Buna göre Covid-19 salgınından olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma talep eden işverenler; buna ilişkin kanıtlarla Kısa Çalışma Talep Formu ve kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi bağlı oldukları İŞKUR biriminin elektronik posta adresine göndermek suretiyle kısa çalışma başvurusu yapabilecektir.
* İşverenlere başvurusunun alındığı yine aynı yolla en kısa sürede bildirilecek ve başvurular uygunluk tespiti amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına gönderilecektir. Zira İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumdan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir.
* İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işverene İŞKUR tarafından bildirilir. İşveren de durumu, işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan eder ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda işçilere yazılı bildirim yapılır. Kısa çalışma talebi uygun bulunan işveren Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek göndermek durumundadır.
Kural olarak kısa çalışma uygulaması gerekliliğinin işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde konu, İŞKUR Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanması gerekmektedir. Ancak hali hazırda bir çok başvurunun sebebi olacak COVİD – 19 virüs salgını gibi salgın hastalık, deprem, yangın, su baskını, heyelan vb. zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurularda Yönetim Kurulu Kararı aranmayacaktır.
4. İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?
* İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,
* İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, “çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı” bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması,
i. Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak
ii. Son 3 yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olmak
* İşçinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu güncellenecek kısa çalışmaya katılacaklar listesinde bilgilerinin bulunması,
Gerekmektedir.
5. Kısa Çalışma Ödeneği Süresi, Miktarı ve Ödenmesi Nasıldır?
* Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki (12) aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının 150’sini geçemez.
* Kısa çalışma ödeneği çalışmadığı süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde (5’inde) ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır. Ödeme tarihini öne çekmeye “Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı” yetkilidir.
Aşağıda 2020 yılı için aylık kısa çalışma ödeneği hesabı örneklerle verilmiştir;
6. Kısa Çalışma Ödeneği Uygulamasının Sonlandırılma Süreci Nasıldır?
İşverenin, kısa çalışma uygulaması devam ederken, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı (6) işgünü önce yazılı olarak bildirmesi zorunludur. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
Sonuç olarak;
Ülkemizde görülen Covid-19 diğer adıyla Corona virüs salgını, işverenler nezdinde “kısa çalışma ödeneğine” başvurabilecekleri zorlayıcı nedenlerden birisidir.
Bu kapsamda söz konusu uygulama, yaşanan bu zorlu süreçte gerek işverenler için işyerindeki riskin önlenmesi ve maliyetinin Devlet tarafından karşılanması gerekse işçiler için de iş akitleri sona erdirilmeksizin ücret ve sağlık sigortası primlerinin ödenmeye devam edilmesi noktalarında, işveren tarafından başvurulabilecek lehe ve etik yöntemlerden biri olarak gözükmektedir.