“40 bin kilometre uzunluğunda” dendiğinde aklımıza ne geliyor? Bu büyük bir mesafe mi yoksa ne kadar ileri gidebileceğimizi mi gösteriyor? Haritaya baktığımızda Rusya Federasyonu kıyı şeridi uzunluğunun 40 bin kilometre olduğunu görürüz. Bu durum ülkenin dış ticaretinin büyük bir kısmının çeşitli deniz ve nehir limanları aracılığıyla denizyolu taşımacılığı üzerinden yapılmasını sağladı. Su kaynağını mümkün olduğunca değerlendirerek uluslararası arenada bir avantaj sağladı.
Sovyetler Birliği zamanlarında, Demir Perde koruması altında, modern gemi yapımının temelleri atılarak dünyanın geri kalanına tarımsal madde ve hammadde zenginlikleri tedarik edildi. 21. yüzyıl gemi yapımında ve tasarımında yeni bir dönemin kapılarını araladı ve yüksek teknolojilerle yeni ve modern teknolojilerin tanıtılması sayesinde eski çalışmaların ve işletmelerin modernleştirilmesini sağladı. Günümüzde Rus gemi inşa kompleksi, bir araya gelmiş ve birçok üretim alanına bağlı olan yaklaşık 150 sanayi birimini içermektedir.
Yurtdışına açılım başladı
2000'li yılların başında yavaş yavaş uluslararası ilişkiler kurulmaya başlanmasıyla iç pazar yurt dışındaki gemi inşa topluluğuna ve yatırımcılara adım adım açıldı. Ukrayna'nın doğusundaki askeri ihtilafın başlangıcı ve diğer ülkelerden herhangi bir teknolojinin ve ekipmanın satılmasını veya tedarik edilmesini yasaklayan müteakip ekonomik yaptırımlar gemi yapım endüstrisinin her yıl ürettiği gemi sayısında küçük bir düşüş yaşanmasına sebep olmuştur. Bu nedenle üretim büyük oranda askeri alanları güçlendirmeye odaklanmıştır. 2014'ten bu yana gemi inşasında baskın olan başlıca gemi tipleri askeri öneme sahiptir. 2011-2012 yılları arasında askeri amaçlı inşa edilen gemilerin payının yüzde 35-40'ı oluşturduğu düşünülürse, 2017-2018 yılları arasındaki yeni askeri gemilerin sayısı yüzde 70'i geçmiştir.
2010'dan 2018'e kadar olan sürede, Rusya Federasyonu'nda 1000'den fazla gemi ve diğer yardımcı deniz ekipmanı inşa edilmiştir. Siparişler esas olarak devlete ait işletmelerden ve özel şirketlerden gelmiştir. Uygulanan yaptırımlar, devletin teknik bileşenlerin ve ekipmanın sınırlı bir zaman dilimi içerisinde ithal edilmesine yönelik tedbirler ve yöntemler geliştirmesi için güçlü bir itici güç olmuştur. Sonuç olarak, sektör gemi inşa seviyesini muhafaza etmekte büyük zorluklar yaşamamıştır. 2020 yılına kadar teslim edilmesi planlanan 400 büyük gemi daha bulunmakta. Bunların yüzde 60'ı askeri amaçlar için üretilecek.
Bir filo inşa etmenin değeri nedir
Karadeniz havzasında bulunan diğer ülkelerdeki gemi inşasının özel teşebbüsler ve yerel ya da uluslararası bankalardan gelen özel yatırımcılarla geliştiği bir dönemde, Rusya Federasyonu her yıl “devlet finansmanı” ve "devlet destekli programlar" çerçevesinde yerli gemi inşa sanayiini desteklemektedir. 2018 yılında, Rus devleti yerel tersanelerde yeni gemilerin inşasını desteklemek için 2 milyar ruble (yaklaşık 31.735.453 ABD doları) tahsis etmiştir. Tersaneler, hem bireylerden gelen hem de devletin verdiği siparişler için gemi omurgası oluşturma süreçlerini yönetmekle meşguldü.
Yapılan yatırım 5,68 milyar dolar
2010-2018 arası dönemdeki gelişme aşamalarına baktığımızda, yeni gemi inşalarına ve yardımcı deniz ekipmanlarına yapılan yatırım miktarının 358 milyar ruble (yaklaşık 5,68 milyar ABD dolarıdır) tutarında olduğunu görüyoruz. Rusya ile bazı Avrupa ülkeleri ve ABD arasında gelişen karmaşık ilişkilerin yaşandığı mevcut dönemde, tüm yatırımların yüzde 17'si devlet ve yerel bütçelere, geri kalanı ise özel yatırımcılara düşüyor. Bununla birlikte, devlet yetkililerinden gelen tahmin ve bilgilere göre, devlet yatırımının payı gelecekte artacaktır.
Hükümet tarafından sağlanan destek neticesinde, yerli tersanelerde çeşitli tiplerde 110 yeni gemi inşa edilmektedir. Yeni inşalar arasında RST25 ve RST27 projelerinin, 19614 projesinin tankerleriyle RSD 44 ve RSD 59'un'ün kuru yük gemilerinin yanı sıra kendinden itmeli ve kendinden itmeli olmayan mavna ve römorkörler vardır.
Geri sayımın başlayışı
Geçtiğimiz 50 yıl boyunca inşa edilen “nehir-deniz” gemilerinin genel durumunun ön analizinin sonuçlarına dayanarak, “eski filonun” hizmet dışı bırakma ve kullanma zirvesinin 2022'de olacağı görülmektedir.
2022'de Deniz Mühendisliği Bürosu tarafından sağlanan ön verilere göre, bu tip gemiler için ihtiyaç en az 110-140 ünite olacaktır. Aynı zamanda, yaklaşık 50 ünite Volga-Don Max tipi tanker, kargo miktarı ve Kerç Köprüsünün altından geçme olasılığı bakımından, Rusya Federasyonu'nun Karadeniz limanlarından kargo elleçlemeleri için talep edilecektir.
Bu açıdan bakıldığında, yeni inşa sayısının yıllık bazda artması için yeterli miktarda sebep bulunmaktadır. Eğer bu gerçekleşmezse, Karadeniz havzasındaki kargo taşımacılığında 2022 yılına kadar önerilen karışık deniz-nehir tipi gemilerde önemli bir düşüş bekleyebiliriz. Sonuç olarak, sevkiyatlar için navlun oranları, bu alanda mevcut olan tonajın bulunmaması nedeniyle istikrarlı bir şekilde yaklaşık iki kat artacaktır (2022 için zaman çizelgesinin tahmini yaklaşık 9-10 bin dolardır). Bu segmentin yerel ve uluslararası yatırımcılar için makul derecede cazip olabileceği ortadadır.
Bu adımları inceleyerek, son birkaç yılda, dış faktörlerin etkisine rağmen, Rusya Federasyonu'nun hem sivil hem de askeri filoyu güncelleme sürecini başlattığı sonucuna varılabilir.
Bir ayak gelecekte, bir ayak geçmişte
Resmin tamamını gösterip anlayabilmek için, bazı önemli istatistiksel verileri gözden geçirmek zorundayız. 2000'lerin başında, Sovyetler Birliği'nden talep edilen tersanelerde tasarlanmış ve inşa edilmiş, karışık “deniz-nehir” tipinde 1717 seri kuru yük gemisi vardı. Günümüzde, yukarıda belirtilen gemilerin 687'si zaten yıkılmıştır (yüzde 40) ve 87 gemi (yüzde 13) kaybedilmiştir.
Proje 3.000 tonluk bir kargo kapasitesine sahip olduğu için “üç binliler” olarak da adlandırılan Volgo-Balt ve Sormovsky gibi projelerin gemileri en büyük kayıplara maruz kalıyor. Bunlar sayıca en yüksek gemilerdi ve hurda metal gibi yük türlerinin taşınmasında kullanılıyordu, bu da metalin durumunun kötüleşmesini hızlandırıyordu. Böyle bir geminin yıkılması için yaş ortalaması 37,1'dir. 2.000 ton kapasiteli 141 gemi inşa edildi ve 108 ünite yani yüzde 77'si zaten yıkıldı. Yıkım için yaş ortalaması 36,7'dir. 163 adet ST ve STK tipi gemi birlikte yapılmıştır. Mevcut durumda tamamının yüzde 33'üne tekabül eden 54 gemi halihazırda yıkılmıştır. Yaş ortalaması 26,7'dir.
Gemi inşasını teşvik eden nedenler
Rusya'da gemi inşasını teşvik eden temel nedenler arasında aşağıdakileri vurgulayabiliriz. Tahılların taşınması ve yük aktarması, sigorta şirketlerinin gemilerin kötüleşmesi ve gemilerin uygun olmayan ya da kötü şekillerde kullanılmasından dolayı 30 yaşın üzerindeki filolarla çalışmayı reddetmesi, ayrıca yeni ve oldukça pahalı balast suyu arıtma ekipmanının yeni ve eski gemilere zorunlu kurulumuna yönelik talep.
Uzun süredir Rus tahıl tüccarları, tahıl kargolarının yüklenmesi ve nakliyesi için teklif edilen gemilerle ilgili ciddi talepler ortaya koydu. Kiralayanlardan onaylı ve sözleşme alan gemilerin sayısı her yıl azalma eğilimindedir.
İhracat için yetişen tahıl miktarı her yıl artmakta, bu da karma “deniz-nehir” tipi gemilerde talebin yüksek seviyede olacağı anlamına gelmektedir. Karadeniz'deki limanların su alanı benzersizdir ve sığ bir derinlik, rüzgârdan kaynaklanan bataklıklar ve akışın yanı sıra Kerç köprüsü nedeniyle büyük gemilerin geçişi ile ilgili kısıtlamalar bölgede çalışması için izin verilen filoların çeşitliliğini kısıtlar.
Sigorta şirketleri 30 yaşını doldurmuş filolarla çalışma konusunda 2020'ye kadar bazı sınırlamalar getirmeyi planlıyor. Şimdi bile güvenilir sigorta şirketleri arasında gemileri sigortalamaya yardımcı olacak bir sigorta komisyoncusu bulmak oldukça zor. Zorluk eski bir gemi için poliçe alabilmekle bitmiyor. Aynı zamanda, bir kulübün sigortalanmış bir olayın koşullarını yerine getirme kabiliyetini ve olasılığının yanı sıra gemi sahibinin de sigorta ödemesi alma şansına sahip olduğunu da göstermektedir.
Buna ek olarak, belirli bir durum için tahsis edilen sigorta ödemelerinin kapsamının koşullarının oranı, sigortanın kendisinin maliyeti ile karşılaştırıldığında yeterli değildir.
Balast su ekipmanlarına gelince, bu konuyu daha fazla açmak için çok yazıldı ve çizildi. 2022 yılı, tüm gemiler ve dünyadaki tüm nakliye şirketleri için bir dönüm noktası olacak. İstisna olmaksızın balast suyu arıtma sisteminin zorunlu olarak bulundurulmasına dair anlaşmanın gereklilikleri yürürlüğe girecektir. Böyle bir sistem kurulmalı ve kesinlikle çalıştırılmalıdır.
Omurga döşenirken, böyle bir sistem zaten geminin yeni projesine uygulanır ve doğal olarak bir parçası haline gelir. Bununla birlikte, kargo kapasitesi ve geminin diğer önemli özellikleri kayda değer değişikliklere tabi değildir.
Eski gemilerde durum çok daha karmaşıktır. Şimdi piyasada, çeşitli imalatçıların bu tür sistemleri var. Sistemin maliyeti 300 bin ABD doları civarında değişiyor ve elbette Çin'deki bazı imalatçılardan daha ekonomik seçenekler bulabilirsiniz. Ardından, kargo kapasitesinin zarar görmesine bağlı olarak bu sistem doğrudan gemiye kurulmalıdır. Sistemi kurmadan önce sistemin gemiye uyumlu olup olmadığını anlamak için tasarım bürosuna yanlış hesaplamalar için bir uygulama iletmek ve tüm otoritelerden kurulum için onay almak gerekmektedir. Gereken süre de dahil olmak üzere bu tür bir çalışmayı gerçekleştirecek olan tersanelerle yürütülen görüşmeler biraz zaman alacaktır. Düşük sezonda böyle bir çalışmayı yürütecek bir tersanenin tutulması ve bu koşullara ikna edilmesi her zaman öngörülemeyen masraflarla ilgilidir.
Yukarıda da görüleceği gibi, böyle bir çalışma eski bir gemi ile yapılabilir, ancak bu ekonomik açıdan ne kadar verimli ve uygundur?
Son 3 yıl boyunca, deniz taşımacılığı için pazarın durumu, gemi sahiplerini pek de memnun etmiyor. Düşük navlun ve uluslararası politik kaldıraç, liman otoritelerinin ve bayrakların artan ve daha katı gereksinimleriyle doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle, çok yakında gemi sahiplerinin bu işte kalmak ya da pazardan ayrılmak ve başka bir işle uğraşmak arasında bir seçim yapmak zorunda kalacağına inanmak için yeteri kadar nedenimiz var.
Raporumuzu bu kadar üzücü bir notla bitirmek istemiyoruz. Bu yüzden, her şeyin yoluna gireceğini umarak geleceğe bakmamıza ve yaklaşmamıza yardımcı olacak olumlu ve motive edici yönlere geri dönmek istiyorum.
Yükseltme teşvikleri
Modern teknolojiler kullanılarak imalatın düzgün bir şekilde optimize edilmesiyle her proje başarıyla uygulanabilir. Rusya Federasyonu'nda yeni bir filonun inşası 2 ana faktör olmadan başarıyla uygulanamaz: devlet desteği ve modern teknolojilerin imalat süreçlerine entegre edilmesiyle dijitalleşme. İlk faktör netse, ikinci faktör daha ayrıntılı olarak tanımlanabilir.
Peki, gemi inşasında dijitalleştirme nedir? Bu, tüm imalat sürecinin tüm imalat döngüsü boyunca - gemilerin tasarımından tam hazırlığa kadar tüm aşamalarının - dijital ortama "aktarılması" metodudur.
Bu modernizasyon türü, imalatta kullanılan her bir parça için harcanan sürenin, kalite kaybı olmadan ve kullanılan malzemelerin ve ekipmanların en iyi şekilde hesaplanmasıyla azaltılmasını sağlar. Daha spesifik olmak gerekirse, bu tür bir çalışma, bölüm imalat alanı ve kaynak montajlı gemi donanımında, yan kısımlar ve ambar girişi montajlanırken maliyetin ve harcanan zamanın azaltılmasını sağlar.
Rus tersanelerinde yeni gemiler inşa etmeye karar veren gemi sahiplerine umut vaat eden destek önlemleri açısından, inşaat maliyetlerinin bir kısmının geri ödenmesini öngören sübvansiyonlar ve dünya pazarına giriş için projeler getirirken hibe ödenmesine yönelik sübvansiyonlar sağlamayı düşünmektedirler.
Yurtiçi tersanelerde inşa edilen yeni balıkçı tekneleri için yatırım kotalarının düzenlenmesi. Küçük ve orta büyüklükteki gemilerin yapımında sermaye maliyetlerinin yüzde 25'ine kadar bir kısmının gemi sahiplerine geri ödenmesi teklifi iyi bir destek olabilir. Beklentilere bakacak olursak, böyle bir devlet desteği bu tür gemilerin sayısını 120 üniteye kadar artıracaktır.
Büyük tonajlı bir filo da devlet desteğine güvenebilir. Burada ödenecek olan hibenin yüzde 20-30 arasında olması planlanmaktadır ve 2020'de yürürlüğe gireceği beklenmektedir.
Marlin Denizcilik Kurucusu Alex Tarazanov
7DENİZ MAKALE